ADHD i ADD dla dorosłych

 

Rozpocznijmy od faktów i mitów, które wyrosły na przestrzeni czasu, co pozwoli Ci szybko zdobyć podstawowe informacje.

• • ADHD jest nowym wymysłem XXI wieku usprawiedliwiającym lenistwo. MIT
    ADHD istnieje od zawsze, a od początku XX wieku ma swoją nazwę.

 

• • Z ADHD się wyrasta. MIT
    ADHD występuje zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych, a także tych w podeszłym wieku i jest obecne całe życie

 

• • ADHD diagnozuje się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. FAKT

 

• • ADHD może współwystępować ze spektrum autyzmu. FAKT

 

• • ADHD można leczyć. FAKT
    ADHD można leczyć, ale jest to zaburzenie neurobiologiczne, więc leczenie polega na zmniejszeniu nasilenia objawów a także na nauce nowych umiejętności, a nie na całkowitym wyleczeniu.

 

• • ADHD nie ma żadnych zalet. MIT
    Osoby z ADHD często mają bogatą wyobraźnię, który sprawdzą się w zawodach wymagających kreatywności, a ich aktywność może wprowadzać życie i żwawość w relacjach.

 

• • ADD to łagodna forma ADHD. MIT
    ADD jest to podtyp z przewagą zaburzenia koncentracji, jego objawy mogą być tak samo uciążliwe jak w przypadku ADHD, główna różnica polega na braku hiperaktywności.

 

• • ADHD jest dziedziczne. FAKT
    Dziedziczna jest predyspozycja do wystąpienia ADHD, która wynosi 76%. To, że mamy ADHD nie oznacza, że na pewno będzie miało je nasze dziecko, a to czy ADHD wystąpi jest zależne od różnych czynników środowiskowych (np.:stres w trakcie ciąży, palenie papierosów w ciąży)

 

Czym w takim razie jest ADHD?

ADHD (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder), czyli zgodnie z DSM-V i ICD-11 zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi lub według ICD-10 zaburzenie hiperkinetyczne. Jest to zaburzenie neurorozwojowe, które ma swój początek we wczesnym dzieciństwie, a jego objawy utrzymują się całe życie. Obejmuje zmiany w funkcjonowaniu mózgu, które wpływają na funkcje wykonawcze- które odpowiadają za osiąganie celów w czynnościach, i pamięć roboczą- która przechowuje i przetwarza informacje w pamięci krótkotrwałej, co jest wykorzystywane np..: w trakcie rozmowy. Zmiany te dotyczą obwodu czołowo-ciemieniowego, który bierze udział w procesach koncentracji i czujności uwagi, obwodu grzbietowo-czołowo-prążkowego, który odpowiada za kontrolę hamowania, w tym hamowanie reakcji i kontrolę zakłóceń, obwodu mezokortykolimbicznego, który leży u podstaw procesów związanych z układem nagrody i regulacją emocji, w tym motywacji, tolerancji na frustrację i oczekiwania na nagrodę.

Kogo dotyczy?

Ściśle trzymając się kryteriów ADHD dotyczy od 2,5 do 5% dorosłych, aczkolwiek kiedy je poszerzymy to statystyka może dotrzeć nawet do 16,4% osób dorosłych.

Jak się objawia?

Objawy ADHD pojawiają się już koło 5 roku życia i utrzymują się przez całe życie, jednakże wraz z wiekiem spada nadaktywność. Składa się na nie triada objawów: impulsywność, zaburzenia koncentracji, nadruchliwość/nadmiar energii. W przypadku ADHD nie jest istotna ilość objawów, a ich wpływ na funkcjonowanie, stopień natężenia i długość trwania. Nasilenie objawów w ciągu życia może ulegać zmianie, tzn w pewnym okresie możemy jakiś objaw może mocno wpływać na nasze życie i być wyraźniejszy a w innym momencie może być ledwo zauważalny.

Objawy:

• Dysregulacja uwagi, czyli np.: szybkie rozpraszanie się/nuda, trudność w kończeniu rzeczy, niekontrolowane przeskakiwanie z jednej aktywności w drugą, dezorganizacja, krótki czas skupienia, gubienie się, odpływanie myślami, marzenia na jawie, hiperfocus- momenty dużego skupienia, w którym można ignorować potrzeby fizjologiczne
• Hiperaktywność, czyli np.: problem ze spokojnym siedzeniem, gadatliwość, u dziewczynek nadruchliwość często występuje w mniejszym nasileniu i w innej postaci niż u chłopców, np.: wiercenie się, bawienie włosami
• Impulsywność, czyli np.: niecierpliwienie się, przerywanie innym, ryzykowne/niebezpieczne zachowania, trudności z hamowaniem (np.: świadomość, że nie powinno się już jeść nic słodkiego, ale jedzenie pomimo tego, co może skutkować otyłością), potrzeba natychmiastowej nagrody
• Dysregulacja emocjonalna, czyli np.: szybkie wpadanie w złość, szybkie zmiany nastrojów w zależności od sytuacji, ale z nieadekwatnie większym natężeniem.

 

Podsumowanie

 

ADHD przejawia się brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencją do przechodzenia od jednej aktywności do drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowaną, nadmierną aktywnością. Osoby z ADHD są często lekkomyślne i impulsywne, co często prowadzi do wypadków. Zdarzają im się kłopoty z dyscypliną, ale nie kieruje nimi chęć łamania zasad, wynika to raczej z bezmyślności i potrzeby wrażeń, czy bodźców. Mogą również wystąpić wtórne problemy spowodowane wpływem objawów na funkcjonowanie, obejmują one trudności w relacjach międzyludzkich, niskie poczucie własnej wartości, trudności w utrzymaniu pracy, problemy ze snem.

Wiele dorosłych z ADHD nauczyło się maskować objawy, przez co przybierają one inną formę jak depresja, hazard, czy spożywanie różnych substancji, w tym alkoholu. Zdarza się, że objawy zaczynają być niesłusznie przypisywane do charakteru człowieka, którego określa się np.: perfekcjonistą, poszukiwaczem wrażeń, czy leniem. ADHD powoduje problemy z koncentracją uwagi, a także z samoregulacją, co wpływa na popełnianie wielu małych błędów w pracy, co skutkuje trudnościami i porażkami w pracy, a także w relacjach,. Przekłada się to później na negatywny obraz siebie, a co za tym idzie negatywny nastrój, lęk, wycofanie w kontaktach społecznych, złość. W związku z powyższym ważne jest poznanie swojego sposobu funkcjonowania, a także strategii radzenia sobie z objawami związanych z: samoregulacją, organizacją, planowaniem, czy prokrastynacją.

ADD

ADD (Attention Deficit Disorder) jest to podtyp ADHD z przewagą zaburzenia koncentracji uwagi. Od ADHD różni je brak nadruchliwości, może za to występować nawet jej niedobór, przez co jest łatwe do przeoczenia. ADD diagnozuje się najczęściej u kobiet. Osoby z ADD mogą przejawiać wolne ruchy, ospałość, częściej występuje daydreaming (marzenia na jawie) i odpływanie myślami w czasie rozmów czy zadań, szybkie rozpraszanie i przerzucanie uwagi.

ADHD u kobiet

Objawy u kobiet mogą przybierać trochę inną postać niż u mężczyzn, co jest związane z maskowaniem i oczekiwaniami społecznymi. Rzadko diagnozuje się dziewczynki w wieku wczesnoszkolnym, średnio chłopców diagnozuje się w wieku 8 lat, a dziewczynki w wieku 17. Objawy ADHD takie jak hiperkatywność czy trudności w koncentracji są mniej akceptowalne społecznie u kobiet, co wiąże się z nauką maskowania objawów w rezultacie utrudniając diagnozę. U chłopców impulsywność emocjonalna częściej objawia się w postaci bójek a u dziewcząt w postaci humorzastości, kierowaniu emocji do wewnątrz. Dziewczynki z ADHD wcześniej kończą edukację, a u kobiet występuje przeciążenie w związku z obowiązkami domowymi, z którymi sobie nie radzą, ponieważ wymagają sprawnego działania funkcji wykonawczych. Maskowanie oraz nie spełnienie oczekiwań społecznych skutkuje rozwojem depresji oraz obniżonym poczuciem własnej wartości, czy obwinianiem się. Ponadto u kobiet częściej błędnie diagnozuje się borderline w związku z labilnością emocjonalną. Kobiety częściej są wrażliwe na odrzucenie społeczne, a także częściej podejmują ryzykowne zachowania seksualne oraz zostają nastoletnimi matkami niż kobiety bez ADHD. Warto również wspomnieć, że cykl miesięczny kobiet ma wpływ na nasilenie objawów ADHD, wraz ze spadkiem estrogenu- nasilają się. Zmiany hormonalne zachodzące w okresie dojrzewania zaostrzają lęk i zmienność nastrojów.

Leczenie

ADHD/ADD nie jest zaburzeniem wyleczalnym, aczkolwiek można załagodzić objawy, a także poradzić sobie z problemami wtórnymi. Kluczową rolę w przypadku ADHD/ADD odgrywa działanie wielokierunkowe, czyli diagnoza, następnie psychoedukacja, a także jeśli jest to wskazane- farmaktorepia, psychoterapia i coaching. Dzięki diagnozie można zmienić postrzeganie siebie i swojej sytuacji, a także pozwala na dobranie odpowiedniego działania dając nadzieję na lepsze życie, dlatego jest ona niezwykle istotna.
Ważną rolę w radzeniu sobie z objawami odgrywają: rezyliencja- umiejętność dostosowywania się do zmiennych warunków, nauka rozwiązywania problemów, relacje, akceptujące otoczenie, a także regulacja emocjonalna.

Co możesz zrobić na własną rękę?

Jeśli chodzi o to co można zrobić samemu to warto skorzystać z dostępnej literatury, a także znaleźć grupy wsparcia (chociażby na Facebook’u). W przypadku relacji można poinformować najbliższych o tym, z czym wiąże się ADHD (np że możesz zapominać o ich urodzinach i to nie oznacza, że Ci na nich nie zależy), a także poinformowanie swojego otoczenia o sposobie swojego funkcjonowania w świecie i relacjach. Mówienie otwarcie o ADHD zmniejsza szanse na odrzucenie w społeczeństwie. Ważne jest również zachowanie odpowiedniego poziomu aktywności w ciągu dnia- 30 minut umiarkowanej aktywności dziennie. Pomocne może być również: utrzymywanie zbilansowanej diety, zaplanowanie konkretnych godzin chodzenia spać, a także poznanie i wykorzystywanie technik relaksacji. W przypadku poradzenia sobie z prokrastynacją może być przydatna taka technika jak pomodoro, tzn 45 minut wykonywania zadania i 15 minut przerwy niezwiązanej z zadaniem na zmianę. Uporządkowanie otoczenia może zmniejszyć rozpraszanie, bowiem bałagan utrudnia znalezienie przedmiotów i może powodować wybuchy złości. Ponadto warto zmierzyć sobie czas różnych wykonywanych przez siebie czynności, aby uświadomić sobie ile czasu potrzeba na zrobienie danych rzeczy, co pozwoli poradzić sobie ze spóźnianiem i wykonywaniem czynności na czas. Ponadto prowadzenie kalendarza, który będzie na bieżąco przypominał o różnych wydarzeniach i ważnych datach, a także budziki w ciągu dnia jeśli mamy zaplanowane jakieś działania. Więcej pomocy w znalezieniu adekwatnych sposobów na radzenie sobie z objawami oraz regulacją emocjonalną można uzyskać na spotkaniu ze specjalistą zdrowia psychicznego. Jednakże należy pamiętać, że nie wszystko można zmienić, ważna jest akceptacja objawów.

 

Źródła:
Hallowell, E.M., John, J. R. W świecie ADHD (2004). Media rodzina
Cieśla, M. ADHD u dorosłych. Szkolenie online
ICD-10
Amen, D. G. Z ADHD można wygrać (2001). Wydawnictwo MEDIUM
Why ADHD in Women is Routinely Dismissed, Misdiagnosed, and Treated Inadequately (2021). [https://www.additudemag.com/adhd-in-women-misunderstood-symptoms-treatment/]